Son güncelleme 24 Nisan 2024 - 18:14
01 Haz 2016 Köşe Yazarları, KÜLTÜR SANAT, Manşet, Pervane MEMMEDLİ, Sürmanşet 1
Tüm dünyada ve Azerbaycan’ın her iki yakasında yaşayan Azerbaycan Türklerinin günümüzde, ismini gururla anabileceği ve dünyaya öyüncle nişan verebileceği bir şahsiyyet var. Halkı ve muteber aydınlarımız tarafından “Asrımızın yaşayan Dede Korkudu”, “Her iki yakanın bilge ağsakkalı”, “Yüzyılın Azerbaycanlısı” ve şu gibi isimler kazandırılan kişiydi – Cevat Heyet. Doktor Cevat Heyet hem de geçen yüzyılın başlarında milletin nicatı yolunda yorulmadan mücadele eden aydınları hatırlatırdı.
Cevat Heyet gibi dünyaca ünlü cerrahın, Türk dünyasında büyük nüfuz-ün-saygı kazanmış büyük şahsiyetin, kapsamlı savada, geniş erudisiyaya sahip olan aydın-vatandaşın varlığının varlığı olan “Varlık” dergisi
30 yıldan fazla bir zaman boyunca İran’da Azerbaycan türk dilinin, edebiyatının yaşatılması, “Varlık” dergisinin ve onun kurucusu Cevat Heyetin adı ile ayrılmaz bir şekilde bağlı olup.
İran’da az bir zamanda öncü cerrah gibi tanınarak ilk kez kalp cerrahisi (1968) ve böbrek aktarma (1969) işlemlerini yapıyor. Cevat Heyet tüm yaşamını ve faaliyetlerini daha çok cerrahlığa ve bu alan üzerie araştırmalara sarf ederek İran’da teorik ve deneysel cerrahinin temelini koyuyor. Bilimsel-teorik ve pratik başarılarından dolayı 1983 yılında Paris Uluslararası Cerrahi Akademisi üyesi seçilir. Uzun yıllar Tahran Azad İslam Üniversitesi Cerrahi Bölümü Başkanı ve Uluslararası Cerrahlar Cemiyeti’nin İran temsilcisi olur.
Onun, 1993 yılında büyük bir kalp ağrısıyla Türkiye’nin eski Cumhurbaşkanı Süleyman Demirel’e yazdığı açık mektuptakı şu sözleri heyecansız okumak mümkün değil: “Ben bu satırları göz yaşlarımın engel ola bilmeden yazıyorum ve şu anda Allah-taaladan halkımıza kurtuluş, ya da kendime ölüm istiyorum” Cevat Heyet aynı mektupta Azerbaycan’ı düştüğü şimdiki felaket durumdan çıkarmak için çabaları güçlendirmeye, “büyük devletlerin silahları ile tepeden tırnağa silahlanmış ermeniler karşısında azerbaycanlıları savunup soykırımına engel olmayğa çağırır.
Doktor Cevat Heyetin ve hem de diğer yazarların Kuzeyle (Kuzey Azerbaycanla) ilgili yazılarında Karabağ (onun tarihi ve şimdiki felaketli durumu, aynı zamanda mülteciler meselesi) sorunu ve 20 Ocak faciası derginin önde gelen ve en yangılı mövzularındandır.
Yazının başında anılan Süleyman Demirel’e açık mektubu halkına kurtuluş yolları arayan sivil BİR yazarın arkasında büyük devletlerin durduğu Ermeni işgaline karşı dünya kamuoyuna itiraz sesi ve adil taleplerinin ifadesidir. Mektupta Azerbaycan Türklerinin başına getirilen bugünkü facialar açıklanır ve gösterilir ki, “memleketimizin başına getirilen bu trajedi büyük bir millet ya da güçlü bir devlet tarafından değil, bütün tarih boyunca gözetimimiz altında dolanan ve edaletimiz sayesinde tüm insani haklardan faydalanan Ermeniler tarafından” türedilmişdir. “Bizzat Süleyman Demirel’e hitaben yapılan ve kopyası İran Dışişleri Bakanı doktor Eliekber Vilayetiye gönderilmiş olsa da, aslında bu açık mektubun başvuru nesnesi kat-kat geniştir. Başvuruda deniyor: “Silahsız, ordusuz ve esaretten yeni çıkmış kardeşlerimizi yalgızmı bırakmalıyız? Ermeni-Taşnak ordusunun kardeşlerimizin yurtlarına heyasızcasına tecavüzüne, kadın ve erkeklerini, ihtiyar ve çocukları açlıktan öldürmelerine tamaşaçımı kalacağız? Bu, bizlerin şerefine, Türklüğe ve Müslümanlığa, nihayet, insanlığa yakışır mı? ”
20 Ocak faciasını Güneyde, aynı zamanda Tahran’da Azerbaycan türkleri milli felaket, ulusal trajedi gibi karşıladılar. Güney Azerbaycan’daki bu üzüntü ve iztirabların yankısını “Varlık” ın sayfalarında buluyoruz. Dergi yazıyordu: “Ülkenin namuslu halkının uzun yüzyıllardan baş alıp gelen milli-tarihi isteklerine adalet ve mantık ile cevap vermek yerine kurşun ve tankla karşılık verildi …”
Belirtmek gerekir ki, sevinçli ve ferehli günlerde de doktor C.Heyet kendi Kuzeyli kardeşlerinin yanında idi.
Doktor Cevat Heyetin türkçülüyü, bütün Azerbaycan kültürünün tarihsel misyonunu düzgün hissetmesi, nihayet, onun bu manevi serveti tüm halkın malı etmek uğruna mücadelesi tam güç ve dolgunluğu ile üstadın yayımlanan “Varlık” dergisi ve bu derginin yayınında kendi tecessümünü bulmuştur.
C.Heyetin bilimsel publisistik yazılarında ve fealiyetinde İran’da Azerbaycan tarihini maksadlı bir şekilde sahtalaşdıran, dünya kamu fikrini saptırmaya çalışarak halkımızın tarihi ile ilgili asılsız iddialar ileri süren çeşitli fikir sahipleri ile cesur mücadele önemli yer tutmaktadır.
Doktor Cevat Heyet “Azerbaycan edebiyatına bir bakış” adlı eserinde C.Heyet XIII yüzyıldan modern döneme kadar Azerbaycan edebiyatının şair ve yazarlarının hayat ve yaratıcılığından bahsediyor. Doktor bu kitabı, esasen, Kuzey edebiyatını İran azerbaycanlılarına kompakt şekilde sunmak amacıyla yazmışdır.
Sonrasında dil tarihi ile ciddi uğraşırken o, Güney’de oluşturulan edebiyatla, Türk halklarının eski ortak folkloru, yazılı edebiyatı ve eski Türk şairleri ile kapsamlı yapmak gerekliliği fark edir. Araşdırma sırasında Azerbaycan, İran, Türkiye ile birlikte Avrupa’da yayınlanmış kaynaklara, kitaplara periyodik basına , elyazmalarına referans edir. Doğma Türkçeden başka Fars, Arap, Fransız dillerini de mükemmel bilmesi araştırmacı alime Azerbaycan tarihine, edebiyatına dair çok ilginç ve değerli olguların ortaya çıkarılmasına imkan verir.
C.Heyetin “Azerbaycan sözlü halk edebiyatı” eserinde Azerbaycan folkloru geniş tetkik edilir. Onun “Edebiyyatşünaslıg” kitabında ve bu alanla ilgili araştırmalarında ise yazarın Avrupa, Doğu ve Rus edebiyyatşünaslığının tecrübesine beledliyi bariz hissedilir ve bu onun edebiyat gibi tedgigatlarına yenilik getiriyor. Cevat Heyetin folklor araştırmaları folklor konusunun en önde gelen yönlerinden biridir. C.Heyet “Kitab-ı Dede Korkut” la bağli yazılarında çok yeni değerli fikirler ileri sürüyor. «
C.Heyet Farsça yayımladığı “Türk dilinin tarihi ve lehçeleri” eserini (yazıtını) Pehlevi rejimi sırasında İran dilbilim ilminin ve hakim ideolojinin Azerbaycan dilinin kendine özgü bağımsız ve zengin bir dil olduğunu inkar etmesine cevap olarak yazmıştır. Muhammed Emin Resulzade yüzyılın başlarında yazar Mais Elizadenin tebirince desek, “İran Türkleri” terimini dünyanın siyaset müntehabatına dahil etmişse, yüzyılın sonunda Cevat Heyet esasen İran’da yaşayan Türklerin konuştuğu lehçelerin inceleyen “Türk dili ve lehçelerinin tarihi” kitabını dünyanın türkologiya tarihine etdi.Sonuncu kitap İran’da türkolojinin temelini koydu
Mahmud Kaşgarinin yaklaşık 950 yıl önce yazdığı “Divanü Lugati’t-Türk”, Ali Şir Nevainin ise 500 daha önce kaleme aldığı “Mühakimetül-lüğeteyn” eserlerinin devamı olarak Cevat Heyet Azerbaycan dilinin sözcük ve gramer zenginliğini ve bazı avantajlarını göstermek için iki dilin- Azerbaycan Türkçesi ve Fars dilinin karşılaştırmalı araştırılmasına adanmış “Mükayisetül lüğeteyn” eserini yazdı. Hedef ise şuydu ki, bu oldu ki, çeşitli nedenler yüzünden eserlerini Farsça yazan ve Farsça yazmaya eğilimli olan hemvetenlerine Azerbaycan-Türk dilinin daha büyük avantajlara sahip olduğunu göstermek ve onları doğma dilde yazıp yaratmağa teşvik etsin, heveslendirsin
C.Heyet bu iki eserinde İran’ın Fars şovinistlerine yanıt olarak Azerbaycan halkının etnik ve dil yönünden Türk soyuna mensubluğunu tutarlı örneklerle izah edip, bu halkın dil, kültür, hem de etnik açıdan Türk halkları grubuna dahil olduğunu esaslandırır.
C.Heyetin yazıları içerisinde Azerbaycan tarihi sorunları da özel bir yer tutar. Bu derginin sayfalarında Azerbaycan’ın tarihi geçmişi ile ilgili birçok meselelere dokunulması, önemli sorunların koyuluşuyla kendisi milli uyanışı barındırmıştır. Bu yazılar içerisinde Azerbaycan tarihinin en önemli düğün noktası olan Oğuzların tarih boyunca ülkemize gelişi sorununa ait makaleler özellikle dikkat çekiyor.
Eski Türk edebiyat örnekleri, yazılı kaynakları hakkında Cevat Heyetin çalışmaları ana dilli edebiyatımızın tarihi kökleri konusunda da da zengin bilgi verir.
İşte Sayın alim Cevat Heyet’in bilimsel publisistik fealiyyetindeki çeşitli yazılara, onlardaki bazı önemli konulara edilen dikat ve ilgi, onlara verilen kısa açıklamalar şöyle üstadın bütün Azerbaycan uğrunda yanan kalbinin atışlarını duyuruyor, kuzeyli-güneyli bütün Azerbaycan Türkleri için yorulmak bilmeden çalıştığını, yazıb-yarattığını nişan verir. İran türklerinin milli bilincinin uyanmasında bedelsiz iş yapmış “Varlık” dergisi kimliğini tanıyan Türklüğü ile övünen yeni bir neslin de yetişmesine neden oldu. Ve “Varlık”ın bugüne kadar varlığını yaşatması da dergiyi koşulsuz, kişisel malzemesi ile yayın yapan Cevat Heyet’in bu imrenilecek deyaneti kaynaklanmaktadır.
Doktor Cevat Heyet yalnız Azerbaycan halkı için değil, belki, tüm İran halkları, hem de Müslüman ve Türk dünyası için değerli, vazgeçilmez şahsiyettir.
Doç.Dr. Pervane Memmedli
Muğla Büyükşehir Belediyesi Evde Bakım ekipleri bu hizmetten yararlanan yatağa bağımlı ve engelli vatandaşlara evlerinde reçete yazabilecek. Muğla Büyükşehir Belediyesi […]
DEM PARTİ Kocaeli Milletvekili Ömer Faruk Gergerlioğlu, TÜRKPA heyetiyle İsviçre’nin Cenevre şehrine gitti. Türki devletlerin bir araya geldiği etkinliklere katılan […]
DEM PARTİ Kocaeli Milletvekili Ömer Faruk Gergerlioğlu Dilovası’ndaki kaçak atık deposunu Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanı Mehmet Özhaseki’ye sordu. […]
İBB Başkanı Ekrem İmamoğlu, 2023 yılı ‘Faaliyet Raporu Sunumu’nu gerçekleştirdi. Önceki dönem görev süreleri boyunca, belirli kişi ve grupları koruyup, […]
“Emeklinin ve asgari ücretlinin maaşından çalan hükümet faiz lobisine, saraylara ve yandaşlara aktardığı paraların bedelini yine vatandaşa ödetmeye çalışıyor” diyen […]
Kocaeli Körfezinde her geçen gün demirleyen gemilerin arttığını belirten Gergerlioğlu, “Gemilerin demirlemesi sonucunda çevre kirliliği artıyor. Karamürsel’de, Gölcük’te ve diğer […]
Ankara Büyükşehir Belediye Başkanı Mansur Yavaş’ın seçim sürecinde ilk icraatı olarak açıkladığı ve Cumhur İttifakı üyelerince 10 aydır bekletilen Tatlar […]
İBB 9’ncu seçim dönemi ilk oturumu, 31 Mart 2024 yerel seçimlerinden üçüncü kez başarıyla çıkan Başkan Ekrem İmamoğlu tarafından açıldı. […]
Muğla Büyükşehir Belediye Başkanı Ahmet Aras ve yeni seçilen 11 CHP’li ilçe belediye başkanı Anıtkabir’i ziyaret etti. Aras Anıtkabir […]
Gaziemir Belediyesi’nin 20-23 Nisan tarihlerinde düzenleyeceği 26. Gaziemir Ulusal Çocuk Şenliği halk dansları gösterileri, müzikaller, kortej ve konserlere ev sahipliği […]
17 Nis 2024 0
Eylül Aşkın Türkiye Haber Portalı’nda hazırlayıp...07 Kas 2021 0
AK Parti Denizli Milletvekili, TBMM Plan ve...24 Nis 2021 0
Cumhurbaşkanı Ersin Tatar’ın babası Rüstem Tatar...10 Ara 2020 0
Cumhurbaşkanı Tatar: “Türkiye’nin güçlü...05 Ara 2020 0
—-Birinci Bölümün DEVAMI—-...24 Nis 2024 0
Gökmen Gastronomi bünyesindeki restoran zinciri Pizza İl Forno’nun lezzet rüzgarı şimdi İzmir’de esmeye başladı. İtalyan işi pizzalarını, bu ülkenin […]
Değerli Pervane Hanım, yapmış olduğunuz bu güzel çalışmamızda dolayı sizi tebrik ediyorum.